Giun Đầu Gai Gnathostoma Spp: Nguyên Nhân Lây Truyền, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị

1. Giun đầu gai Gnathostoma spp là gì?

Giun đầu gai Gnathostoma spp là một loại ký sinh trùng thuộc giống Gnathostoma, thường ký sinh ở động vật như chó, mèo, lợn và cá. Con người là ký chủ ngẫu nhiên, bị nhiễm khi vô tình ăn phải ấu trùng giun này. Bệnh do Gnathostoma spp gây ra gọi là bệnh giun đầu gai (gnathostomiasis), có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến da, cơ, nội tạng và hệ thần kinh trung ương.

2. Nguyên nhân và con đường lây truyền ấu trùng Gnathostoma spp

Con người nhiễm giun đầu gai chủ yếu qua 3 con đường sau:

a. Ăn thực phẩm sống hoặc chưa nấu chín:

Đây là con đường lây truyền phổ biến. Các thực phẩm dễ nhiễm ấu trùng Gnathostoma spp gồm:

Cá nước ngọt sống (như cá chạch, cá quả)

Ếch, lươn, rắn, gà rừng

Tôm, cua nước ngọt sống hoặc tái chanh

b. Uống nước bị nhiễm:

Nguồn nước không hợp vệ sinh có thể chứa ấu trùng giun đầu gai từ môi trường.

c. Tiếp xúc trực tiếp với ấu trùng qua vết thương hở:

Trường hợp hiếm gặp, nhưng có thể xảy ra nếu da bị xây xát và tiếp xúc với nước bẩn hoặc thịt sống có chứa ấu trùng.

Hình ảnh: Mô phỏng vòng đời giun đầu gai

3. Triệu chứng nhiễm giun đầu gai Gnathostoma spp

Tùy thuộc vào vị trí ký sinh của ấu trùng mà bệnh biểu hiện triệu chứng khác nhau, thường được chia thành các thể sau:

a. Thể dưới da:

Xuất hiện các u cục di chuyển dưới da, thường kèm theo ngứa, sưng đỏ, đau nhẹ.

Vị trí thường gặp là vùng mặt, cổ, tay, chân.

Đây là thể phổ biến nhất và dễ bị nhầm với dị ứng, mề đay, hoặc viêm mô tế bào.

b. Thể thần kinh:

Ấu trùng di chuyển vào hệ thần kinh trung ương, gây ra:

Đau đầu dữ dội

Sốt

Rối loạn thị lực (mắt mờ), co giật, hôn mê

Viêm màng não và tăng bạch cầu ái toan (một dạng viêm màng não do ký sinh trùng)

c. Thể nội tạng:

Khi ấu trùng đi vào gan, phổi, thận, tim… có thể gây:

Đau bụng, tiêu chảy, nôn mửa

Viêm gan, tràn dịch màng phổi

Chỉ số bạch cầu ái toan trong máu tăng rõ rệt

Lưu ý: Giun đầu gai không trưởng thành trong cơ thể người nên không phát hiện được trứng trong phân như các loại giun khác. Đây là yếu tố gây khó khăn cho chẩn đoán.

Hình ảnh: Một bệnh nhân nhiễm giun đầu gai

4. Chẩn đoán bệnh

a. Lâm sàng:

Bệnh sử ăn đồ sống, tiếp xúc với môi trường nước ngọt không vệ sinh

Triệu chứng nổi u di chuyển, ngứa, tăng bạch cầu ái toan

b. Xét nghiệm hỗ trợ:

Xét nghiệm máu: Tăng bạch cầu ái toan trong máu

Miễn dịch học ELISA hoặc Western Blot: Tìm kháng thể chống lại Gnathostoma spp

Sinh thiết u dưới da: Có thể tìm thấy ấu trùng

Chẩn đoán hình ảnh (CT, MRI): Trong thể thần kinh để phát hiện tổn thương não

5. Điều trị bệnh giun đầu gai

a. Thuốc điều trị:

Albendazole: Liều 400mg x 2 lần/ngày trong 21 ngày

Ivermectin: 0,2mg/kg/ngày x 1–2 ngày

Tùy mức độ tổn thương và thể bệnh, bác sĩ có thể lựa chọn phác đồ phù hợp

b. Phẫu thuật:

Với những trường hợp u dưới da rõ rệt hoặc ấu trùng nằm ở vị trí có thể loại bỏ, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật lấy ấu trùng.

c. Theo dõi:

Xét nghiệm bạch cầu ái toan định kỳ

Theo dõi tái phát các triệu chứng lâm sàng trong vài tháng sau điều trị

6. Phòng ngừa nhiễm giun đầu gai Gnathostoma spp

Để phòng tránh bệnh, người dân cần như sau:

Tuyệt đối không ăn đồ sống hoặc tái: cá sống, ếch, lươn, tôm, cua, thịt động vật hoang dã…

Nấu chín kỹ tất cả các loại thức ăn trước khi ăn

Không uống nước không rõ nguồn gốc và chưa được đun sôi

Rửa tay sạch sau khi chế biến thực phẩm tươi sống

Tuyên truyền cộng đồng về nguy cơ từ thói quen ăn uống không vệ sinh

Kết luận

Bệnh giun đầu gai Gnathostoma spp tuy không phổ biến như giun đũa hay giun móc, nhưng có thể gây ra biến chứng nặng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Hãy chủ động phòng ngừa bằng việc thay đổi thói quen ăn uống và nâng cao hiểu biết về ký sinh trùng. Khi có dấu hiệu nghi ngờ, người bệnh nên đến cơ sở y tế chuyên khoa về giun sán để được thăm khám và điều trị hiệu quả.

BS. Nguyễn Ngọc Ánh

PHÒNG KHÁM ÁNH NGA HÀ NỘI

PHÒNG KHÁM KÝ SINH TRÙNG HÀ NỘI

CHUYÊN GIA VỀ NGỨA VÀ GIUN SÁN

ĐC: 443 Giải Phóng, Phương Liệt, Thanh Xuân, HN

Điện thoại: 0985294298 - Hotline: 02473001318

Mở của từ 7h đến 17h, thứ 2 đến CN

Xét Nghiệm, Điều Trị Bệnh Giun Sán